128 - بررسی اهمیت بازی در سیره معصومین
نویسنده : زهرا رستگار
براى پرورش شخصیت کودک مى توان از هم بازى شدن با کودک استفاده کرد و از این راه او را اقناع نمـوده، راه را براى حل بسـیارى از مشـکلات جسـمى و روانى هموار ساخت . یکى ازطُرق پرورش شخصیت درکودکان ، شرکت بزرگسالان در بازى آنهاست. کودک از یک طرف به سبب ضعفى که […]
براى پرورش شخصیت کودک مى توان از هم بازى شدن با کودک استفاده کرد و از این راه او را اقناع نمـوده، راه را براى حل بسـیارى از مشـکلات جسـمى و روانى هموار ساخت .
یکى ازطُرق پرورش شخصیت درکودکان ، شرکت بزرگسالان در بازى آنهاست. کودک از یک طرف به سبب ضعفى که در خود و قوّتى که در بزرگسالان حس مى کند و ازطرف دیگر به علت عشقى که فـطرتا به تکامل و تعـالى دارد، مایل است کارهاى بزرگترها را مو به مو تقلید کند و عملاً خود را شبیه آنها بنماید…
موقعى که پدر یا مادر خود را تنـزّل مى دهد و در بازى کودکان شـرکت مى کند و آنان را در کارهاى کودکانه مساعدت مى نماید، جان طفل از مسرّت و شادى لبریز مى شود و ازخوشحالى به هیجان مى آید ، در باطن خویش احساس مى کند که کارهای کودکانۀ اوآنقدر ارزنده و مورد توجه است که پدر و مادر با وی همکاری می کنند و خود را هم سطح او قرار می دهند. چنین احساسى،شخصیت رادرطفل زنده مى کند و حسّ استقلال و اعتماد، در باطن او شکفته مى شود.
امـیرمؤمنان(ع)درباره رفتار لایق کودکان واین که والدین درارتباط با کودکان خود را تا حدّ طفولیت و کودکى تنزل دهند ، فرمود :
« مَنْ کانَ لَهُ وَلَدٌ، صَبا »
کسى که فرزند (کوچک) دارد ، با او رفتار کودکانه داشته باشد .
مطالعه در زندگى عملى رسول خدا (ص)و دیگر پیشوایان اسلام نشان می دهد
که آنها کودک را بـه بازى واداشته و حتى خود با آنها بازى مى کردند.
داستان بازیهاى پیامبر(ص) با نوه هایش معروف است.
در روایات مى خوانیم : آن حضرت آنان را بردوش خویش سوار مى کرد .
امام صادق(ع) این گونه سفارش مى کند :
« دَعِ ابْنَکَ یَلْعَبَ سَبْعَ سنینَ »
بگذار فرزندت تا هفت سالگى بازى کند
کودک در بازى نیاز به همبازى دارد؛ هرگاه کودک همبازى مناسب نداشته باشد و یا در محیط خانه تنها باشد، افسرده مى گردد .
درمواردى که کودکان مشغول بازى اند، مشارکت پدر ومادر و یا بزرگترها در بازى موجب خشنودى و سرافرازى آنان مى گردد. پدر و مادر مى توانند
با مشارکت مناسب در بازیهاى کودکان، ضمن بالا بردن مهارت وحس کنجکاوى آنها ، کودکان را براى تحمّل شرایط آینده زندگى براساس ضوابط نظام هستى، آماده کنند و خواهشهاى آنان را تعدیل کنند و بتدریج آنان را از حالت کودکانه خارج کرده ، وارد دنیاى بزرگترها سازند.
البته، در بازى با کودک باید به امکانات و توان جسمانى و تعدیل انتظارات کودک توجه داشـته باشیم تا هم بازى شدن با آنها لطمه اى به حرمـت پدر و مادر وارد نسازد.
به هرنحو بازی یکی ازعوامل مهمی است که برروحیه وشخصیت کودک اثرمی گزارد وبخش جدایی ناپذیرزندگی او است ، به خاطراهمیت این موضوع به بحث خواهیم نشست تا والدین و مربیان محترم هرچه بیشتر به این نیاز ضروری کودک اهتمام داشته باشند .
پیامبراسلام(ص)به پدران ومادران گوش زد فرمود که هرگاه در کودکان خود فزون کنشی و به اصطلاح، شیطنت و شلوغ بازی ، مشاهده کردند، مانع بازی و تحرک و فعالیت آنها نشوند، زیرا ممکن است همین شلوغ بازی ها و جنب وجوش ها که گاه موجب به هم ریختگی وسایل خانه وباعث ناراحتـی و عصبانیت والدین می شود ، به اخلاق فاضله و رفتارهای بهـنجار آنان در بزرگ سالی بینجامد .
« شیطنت و لجاجت کودک در کودکی، نشانه زیادی عقل او در بزرگسالی است »
در روایت دیگر از امام موسی بن جعفر ع نقل شده است که فرمود :
«یستحب عرامه الغلام فی صغره لیکون حلیما فی کبره.ثم قال:ما ینبغی الا ان یکون هکذا »
مرحوم مجلسی درذیل این روایت « عرامه» را به شیطنت، بازی گوشی و علاقه بیش از حد کودک به بازی معنا کرده است .
بنابراین، معنای روایت چنین است: شایسته است کودک به هنگام خردسالی ، بازی گوش و پر جنب و جوش باشد، تادر بزرگسالی، صبور وشکیبا و باهوش شود . سپس فرمود: البته انتظار نمی رود که کودک غیراز این باشد.
اگرکودکی، مطیع و آرام و به اصطلاح،خوش اخلاق باشد،هنگام بزرگسالی، وابسته ،کودن و کم هوش و ناشکیبا خواهد بود . چنان چه بازی و شیطنت، حق طبیعی کودک ونشانه هوش وزیرکی او در بزرگسالی است . والدین باید به آثارتربیتی بازی توجه کنندو با الهام ازسیره عملی معصومین (ع)که به فرزندان خود اجازه بازی وتفریح می دادند، به کودکان خود اجازه دهند تا به تفریح و سرگرمی مشغول باشند .
و- هم بازی شدن با کودک ازمنظر ائمه ع یکی از وظایف والدین، هم بازی شدن با کودک است. علی (ع)در این باره
فرمود:«هر کس که کودکی دارد، باید خود را تا حد طفولیت تنزل دهد و با وی بازی و تفریح کند.»
هرکه با کودک سروکارش فتاد **** هم زبان کودکی باید گشاد
پیامبر اکرم(ص)فرمودند:
« کسی که کودک در نزد اوست (سروکارش با کودک است) باید با او رفتار کودکانه در پیش گیرد»
اگر والدین در این چند دقیقه بازی با کودک ، نظم ، انضباط ، پرستیژ و وقار خود را کنار بگذارند و مانند کودک رفتار کنند، هیچ لطمه ای به شخصیت آنها وارد نمی شود.
این چنین رفتارها درسیره ائمه اطهار(ع)بسیار دیده شده است.
روزی امیرالمومنین علی ع کودک یتیمی را دید. هر چه خواست با او حرف بزند، دید غم یتیمی بر او اثر گذاشته است و حاضر نیست با حضرت سخن بگوید. آن گاه علی ع چهار دست و پا راه رفت و بع بع کرد. کودک با دیدن این وضع به خنده افتاد. یکی از یارانش که این حالت را دید، گفت :« زشت است.شما،رئیس حکومت اسلامی بع بع می کنید وچهار دست وپا راه می روید؟» حضرت علی(ع)فرمود: « در عوض ، لب یتیمی به خنده باز شد »
جابربن عبدالله انصاری می گوید: رسول خدا(ص) چهار دست و پا راه می رفت و حسنین سوارش بودند و می فرمود: « مرکب شما ، مرکب خوبی است و شما بر دوش این مرکب ، راکب خوبی هستید. »
نکته بسیار جالبی که از این دو روایت استفاده می شود این است که هدف در بازی با کودک ، شـاد کردن کودک است .
در سیره رسول اکرم(ص)آمده است :
که روزی با اصحاب از منزل خارج شد. ناگهان حسین(ع)را که کودک خردسالی بود دید که سرگرم بازی با کودکان است.
پیامبر اکرم(ص)از اصحاب جدا شد و در حالی که با شور و شوق خاصی به سوی فرزندش قدم بر می داشت ، دستان مبارک را گشود تا او را در آغوش بگیرد. کودک خنده کنان به این سو و آن سو فرار می کرد و رسول الله ص نیز خندان از پی او می دوید و سرانجام کودک را گرفت. سپس دستی زیر چانه او و دست دیگر را پشت گردن وی گذاشت و او را بوسید.
