322 - مجموعه دروس خانواده بهشتی ۱

نویسنده : زهرا رستگار

مجموعه دروس خانواده بهشتی   گرداوری: استاد بهنام بهرمن تلخیص و تحقیق کتاب بهشت خانواده نوشته مرحوم دکتر سید جواد مصطفوی درس اول همسر خود را چگونه صدا بزنیم هر یک از زن و شوهر باید همسر خود را به نامی که بیشتر خوشش می آید و دوست دارد صدا کند چه اسم کوچک و یا […]

مجموعه دروس خانواده بهشتی

 

گرداوری: استاد بهنام بهرمن

تلخیص و تحقیق کتاب بهشت خانواده نوشته مرحوم دکتر سید جواد مصطفوی

درس اول

همسر خود را چگونه صدا بزنیم

هر یک از زن و شوهر باید همسر خود را به نامی که بیشتر خوشش می آید و دوست دارد صدا کند چه اسم کوچک و یا نام خانوادگی یا القاب مذهبی و عناوین اجتماعی اما توصیه اکید اسلام و نتایج عملی تجربی نشان داده که صدا زدن به اسم تنها در ابتدای زندگی بنظر نزدیکی می آورد ولی بعد ازگذشت اندکی کدورت و بالعکس صدا زدن با چاشنی محبت مثل جان( حسین جان، نرجس جان) یا خانم و آقا( آقا سجاد، زینب خانم) در ابتدا بنظر کم تاثیر و در دراز مدت تاثیرات فوق العاده ای دارد که از بسیاری از رفتارهای دون شان انسانی در آینده جلوگیری می کند.

در این موضوع می توان تاثیر کلام در رفتار را از دیدگاه روانشناسی اسلامی و غربی بررسی نمود که مجالش در این مقال نیست. بعضی از همسران بیشتر دوست دارند در جمع های خانوادگی به گونه ای و در اجتماع به گونه ای دیگر صدا زده شوند که اضافاتی مثل حاجی، دکتر، مهندس از این قبیل است که طبق دستور درس اول توصیه می شود به گونه ای که او دوست دارد صدایش کنیم.

جانم به فدای پیغمبر اسلام ص که معیاری ثابت و غیر قابل تغییر برای ایجاد محبت بیان می کند و می فرماید: او را به نام و عنوانی بخوان که خوشترش می آید. بعضی از مردان عناوین شرعی جالبی انتخاب کرده، همسر خود را به آن عنوان صدا میزنند، مانند (( امانت خدا)) در آینده خواهیم گفت که رسول اسلام ص و مولای متقیان حضرت علی ع فرمودند که زنان امانت خدا هستند در نزد مردان. پیداست زنان که روحیه تکیه گاه یابی در ذات خود دارند با شنیدن این کلمه احساس افتخار می کند و در مقابل مرد هم به وظیفه سنگین خود که نگهداری امانت الهی است متوجه می شود! بعضی از مردان عارف و ظریف را دیدم که همسر خود را به عنوان(( ولی من، سرپرست من)) صدا میزند یا زنی شوهرش را به عنوان (( خدای من)) می نامید. همه می دانند اینها پوششی از مزاح دارد ولی دستورات الهی می خواهد همیشه تنور محبت بین زن و شوهر گرم بماند و همانطور که می دانیم تلقین و تکرار عمل را به همراه می آورد گو اینکه یکی از هزاران منفعت شناخته شده و ناشناخته نماز تکرار روزانه حضور پروردگار در زندگی است.

دلیل:

سه چیز است که دوستی مسلمان را با مسلمان دیگر صافی و خالص کند:

• هنگامی که او را ملاقات می کند با خشرویی با وی برخورد کند.
• زمانی که خواست کناراو بنشیند برایش جا باز کند.
• به بهترین نامی که دوست دارد او را صدا کند.

اصول کافی، ج۲ ، ص۶۴۳

 

جلسه دوم

سلام کردن:

سلام کردن مسلمین به یکدیگر ایجاد انس و الفت می کند، کینه ها و کدورتها را می زداید، اخم از پیشانی ها را باز می کند، بنابراین زن و شوهری که نیاز به انس و الفت و صفا و صمیمیت بیشتری دارند این دستور را باید بیشتر رعایت کنند. شوهر که از در منزل وارد می شود باید به همسرش سلام کند و هرگاه که از خواب بر می خیزد، زن به شوهرش سلام کند و بهتر آنکه در سلام کردن هر یک بر دیگری سبقت گیرد.

سلام باید با صدای بلند و واضح باشد نه آهسته و نهان. زن و شوهر نباید این موضوع را که اسلام به آن اهمیت زیاد داده است کوچک شمرند و کم اهمیت گیرند و بگویند: سلام کردن برای بیگانگان است، زن و شوهر که با هم یگانه و نزدیکند.

واعظی می گفت: دوستی داشتم ثروتمند و مرفه، روزی به من گفت: نمی دانم چه سری در کار است که زندگی من و همسر و فرزندانم با وجود آماده بودن همه گونه وسائل زندگی، روح و نشاط ندارد، در صورتیکه زندگی شما و امثال شما که یک دهم درآمد و توسعه و رفاه ما را ندارد، پر از شور و عشق و شادی و نشاط است! شما از ما بیشتر می خندید و گونه های شما سرختر است و فرزندان شما با نشاط تر و زنده دل ترند. به او گفتم شما با همسرت سلام و خداحافظی می کنی؟گفت نه! گفتم حال چند وقتی این موضوع مهم اسلامی را آزمایش کن. در انجا سری تکان داد به علامت اینکه مثلا من از بیماری سل و سرطان می گویم و او قرص آسپرین تجویز می کند، ولی چندی بعد تشکر کنان پیش من آمد و گفت: به راستی توصیه تو معجزه کرد. یک سلام کردن کوچک و ناقابل در خانواده ما روح و نشاط آورد، وقتی سلام نمی کردم، من در گوشه ای می نشستم و همسرم دنبال کارهای خانه می رفت، ولی از وقتی سلام می کنم همسرم مجبور است جوابی بدهد. همین سلام و جواب آسان و بی مایه اخم و گرفته رویی ما را به نشاط و گشاده رویی تبدیل کرد و دهان بسته ما را باز کرد. بعد از سلام و جواب، قهرا سخنی از این در و آن در گفته شد غصه ها و ناراحتی های بازار و خانه فراموش گشت، خلاصه زندگی افسرده و مرده ما را با یک دستور کوچک، رونق و حیات تازه بخشیدی و عشق وشور و شعف به خانه ما آوردی!

این را هم بدانید که سلام کردن مستحب و جواب آن واجب است، پس اگر همسری سلام کند و همسر وی جوابش ندهد، علاوه بر عواقب وخیم زندگی خانوادگی یعنی اختلاف و کینه و نزاع و جدایی، خداوند عادل در روز قیامت کسی را که جواب سلام نداده است عذاب می کند.

بنابراین به زن یا شوهر هر کدام شجاعت اخلاقی و صراحت لهجه بیشتری داشته باشد و می تواند بر شیطان و هوای نفس خود غالب شود توصیه می کنیم: به همسر خود- اگرچه با او کدورت دارد- سلام کند و سپس بگوید: سلام مرا دلیل ضعف و تسلیم من ندان. راجع به کدورت و اختلافی که با تو دارم پیش امینی و یا در قیامت در محکمه الهی شکایت خواهم کرد ولی سلام می کنم برای اینکه می خواهم اطاعت شیطان را نکنم، مغلوب هوای نفس نشوم و دستور اسلام را اجرا کرده باشم!

دلیل:

• هرگاه کسی شما را سلام و ستایشی کرد، آن سلام و ستایش را به بهتر از آن یا مانند آن پاسخ دهید که خدا حسابگرهر چیز است. (سوره نساء آیه ۸۶)
• اهل بهشت یکدیگر را با سلام کردن خوش آمد گویند. (سوره ابراهیم آیه۲۳)
• هرگاه به خانه ای وارد شوید ( کسی در آنجا نباشد) به خودتان سلام کنید که سلام خوش آمدی است مبارک و پاک از جانب خدا، خداوند این گونه آیات خود را برای شما روشن بیان می کند باشد که در آنها تعقل کنید.(سوره نور آیه ۶۱)
• ( در تفسیر آیه شریفه) امام باقر ع فرمود: هرگاه مردی به خانه خود وارد شود و کسی در آنجا باشد، به ( او یا به) آنها سلام کند و اگر کسی نباشد باید بگوید ( السلام علینا من عند ربنا) یعنی سلام بر ما از جانب پروردگار ما، که این سلام تحیتی است مبارک و پاک از جانب پروردگار.(بحارج ۷۶ ص ۳)
• پیغمبر ص فرمود: ناتوانترین مردم، کسی است که از دعا کردن ناتوان باشد و بخیل ترین مردم کسی است که از سلام کردن دریغ ورزد( بحار ج۷۶ ص ۴)

 

جلسه سوم

خداحافظی

خداحافظی هم مانند سلام کردن، ایجاد محبت و الفت می کند بذر دوستی و مودت می کارد. شوهران نباید از این امور به ظاهر کوچک و در واقع بزرگ و ارزشمند غفلت کنند. زنان طبق عواطف و احساسات لطیفتری که دارند اگر گاهی از خانه بیرون روند و شوهر در خانه باشد، خداحافظی می کنند، شوهران هم باید همیشه وقتی از منزل خلرج می شوند این کلمه کوچک (( خداحافظ شما)) را که در باطن بسی پر محتواو محبت انگیز است فراموش نکنند.

شوهر با گفتن این جمله کوتاه، چشم همسرش را روشن و دلش را گرم نگه می دارد. زن هم کارهای خانه را با دلگرمی و شوق و رضایت انجام می دهد. خانه را تمییز تر و غذا را لذیذتر می سازد و از همه مهمتر نشاط و سروری است که در اثر خداحافظی شوهر، نصیب زن می شود. این خداحافظی ، بدن زن را سالم و روحش را شادمان و احساساتش را بیدار نگه می دارد. برای این نعمت ها ارزشی نمی توان پیدا کرد. شادی روح و شوق و شعف و انبساط وجه، بالاترین نعمتهای الهی است که در اینجا شوهر با گفتن یک جمله کوتاه به همسرش هدیه می کند.

دلیل:

علاوه بر آنکه هیچ گونه دلیلی پیدا نمی شود که آیات و احادیثی که در روابط اجتماعی مسلمین را بیان می کند، منحصر به غیر زن و شوهر باشد، دلیل عقل می گوید: چون زن و شوهر نیاز به محبت و الفت بیشتری دارند، این آیات و اخبار درباره آنها روشنتر و واضحتر است و زنان و شوهران در عمل کردن به این روایات از بقیه سزاوارترند. لذا در این کتاب گاهی از اینگونه آیات و روایات عمومی استفاده شده است. اینک در رابطه با ادله خداحافظی:

• امیرالمونین ع در حال احتضار و قبل از شهادتش می فرمود: با شما خداحافظی می کنم مانند کسی که منتظر دیدار است(در قیامت) (نهج البلاغه خطبه ۱۴۷)
• در روایات و اخبار بسیاری وارد است که اصحاب ائمه علیهم السلام خدمت ایشان می رسیدند و چون مسائل خود را می پرسیدند و می خواستند بروند با آنها خداحافظی می کردند از آن جمله:

ریان ابن صلت گوید: هنگامی که عازم عراق شدم تصمیم گرفتم که با امام رضا ع خداحافظی کنم.( بحار ج ۴۹/ص ۳۵)

هشام عباسی گوید: چون خواستم از نزد حضرت رضا ع برخیزم و با او خداحافظی کنم.( حار ج ۴۹/ص ۳۵)

• امام حسین ع در روز عاشورا اصحاب و اعوان شهید شدند و به نفس شریف عازم میدان گشت، سوی اهل بیت خویش آمد و بنا به نقل مجلسی رضوان الله علیه که در کتابی دیده چنین آمده: هنگامیکه که حضرت حسین ع، هفتاد و دو تن از اهل بیتش را دید که روی زمین افتاده متوجه خیمه زنان شد و با صدای بلند فرمود: ای زینب و ای ام کلثوم سلام آخر بر شما باد.( بحار ج ۴۵/ص۴۷)

 

 

درس چهارم

 

پیشواز و بدرقه رفتن

زن باید گاهی که کار لازمی ندارد هنگام بیرون رفتن شوهر از خانه او را بدرقه کند. چند قدمی پشت سرش برود مرد خداحافظی کند و خانم شوهر خود را به خدایش بسپارد و نیز هنگام وارد شدن مرد به خانه گاهی زن باید به استقبال شوهر رود و پس از مراسم سلام و جواب، اگر آقا چیزی برای خانه خریده و زیر بغل دارد خانم مهربانش از او بگیرد و تشکر کند و آقا از پیشانی خانم بوسیده و از زحمات طول روزش تشکر کند. شاید تعجب کنید اگر بگویم اینها دستور اسلام است حدیث پیغمبر ص است ولی تعجب نکنید که اسلام همه اینها را گفته است و کوچکتر از اینها را هم گفته است اگر نمی گفت دین ناقصی بود! فقط مسلمین باید دنبالش بروند سوال کنند مطالعه کنند. لااقل همین کتاب کوچک را تا آخر بخوانند سپس عمل کنند و با عمل خود غیر مسلمین را تشویق به اسلام نمایند. نه آنکه دیگران در عمل کردن به این دستورات متقن آسمانی از آنها جلو بیافتند و آنها را خشن ، زمخت و خشک معرفی کنند و عصبانی و بی عاطفه بدانند.

بانوی محترم! به استقبال و بدرقه شوهر رفتن برای هیچ کس سودی ندارد جز برای خودت، که پیغمبر مهربان و دلسوزت به تو دستور می دهد و تو را در اینکار عامل الهی می خواند یعنی کسی که برای خدا کار می کند و نیز تو را اهل بهشت می داند. علاوه بر اینکه این عمل محبت و صفا و صمیمیت تو را به شوهرت مستحکم تر می کند. شوهرت اگرچه نادان و بی سواد باشد انسان است و انسان بنده احسان است. یکبار نه ولی بار دیگر تلافی می کند. او هم خوش زبان می شود لغزش ها را نادیده می گیرد و عینک خوش بینی به چشم می زند.

گاهی اتفاق می افتد که چند قدم پشت سر کسی رفتن و با او خداحافظی کردن او را که کافر است متمایل به اسلام می کند چنانکه ضمن دلیل بیان می شود.

دلیل:

• مردی خدمت رسول خدا ص آمد و عرض کرد: همسری دارم که هر وقت وارد خانه می شود به استقبالم می آید و چون خارج می شوم بدرقه ام می کند و زمانیکه مرا اندوهگین می بیند می گوید اگر برای روزی( مخارج زندگی) است، بدان که دیگری آنرا به عهده گرفته است و اگر برای آخرت غصه می خوری خدا اندوهت را زیاد کند( بیشتر به فکر آخرت باش).

رسول خدا فرمود: خداوند در روی زمین عاملان و کارگزارانی دارد و این زن یکی از عاملان خداست. او نصف پاداش شهید را دارد.( وسائل ج۱۴ ص ۱۷)

• امیرالمومنین با مردی نصرانی همراه گشت مرد ذمی گفت قصد کجا را داری ای بنده خدا؟ فرمود قصد کوفه دارم چون مرد ذمی سر دو راهی رسید و به راه خود رفت حضرت امیر همراه او گشت! مرد نصرانی گفت مگر تو قصد کوفه نداشتی فرمود چرا. گفت از راه کوفه گذشتی. فرمود می دانم. گفت اگر می دانی چرا همراه من می آیی؟ فرمود از کمال همراهی و رفاقت اینست که وقتی انسان از همراهش جدا می شود اندکی پشت سر او برود پیغمبر ما به ما چنین دستور داده است. ذمی گفت پیغمبر شما چنین گفته است فرمود آری! ذمی گفت بخاطر همین کردار شریف او بود که مردم پیروش گشتند من تو را گواه می گیرم که دین تو را پذیرفتم سپس با امیرالمومنین ع برگشت و چون او را شناخت مسلمان شد( کافی ج ۲ ص ۶۷۰).

 

جلسه پنجم

حریم خصوصی

 

• یکی از مواردی که زوجین باید دقت کنند اینست که هر موجودی حریم خصوصی دارد که تعرض دیگران به آن را نمی پسندد. زن یا مرد هم خارج از این قانون نیستند. این را بدانید که همیشه زن یا مرد باید یک پرده ای از حیا را نسبت به هم نگه دارند و سعی نکنند بیش از متعارف بهم نزدیک شوند. در اصطلاح عرف می گویند رویشان بهم باز نگردد.
• این حریم خصوصی شامل موبایل، اتاق، لوازم و کمد شخصی و… نیز می شود. مرد یا زن شرعا نیز اجازه تجسس در این حریم خصوصی را ندارد. یکی از مواردی که اخیرا خانواده ها مبتلی شده اند تجسس خانمها و اقایان در تلفنهای یکدیگر است که مشکلات زیادی إیجاد کرده است. خانمها و اقایان در بین خودشان و با محارم و عزیزانشان صحبتهایی رد و بدل می کنند که دریافت این اطلاعات موجبات اختلاف و ناراحتی بین زوجین می شود لذا نباید تحت هیچ شرایطی در حریم شخصی وارد شد. و البته همسران متدین مراقب روابط در محیط مجازی نیز هستند. به عقیده حقیر همان قوانینی که در روابط بین محرم و نامحرم در محیطهای واقعی است در محیط های مجازی نیز حاکم است یعنی در گروهای مجازی باید عضو شویم که این روابط مشروع بطور دقیقی رعایت شود برغم اینکه یکدیگر را در این گروهها در ظاهر نمی بینند ولی گاها تاثیر نوشتار از حضور بیشتر است. هم أکنون که این عرائض تقدیم عزیزان می کنم درگیر سه اختلاف خانوادگی هستم که از ناحیه تجسس زوجین در موبایل یکدیگر و عضویت در گروههای نامناسب وایبری و فیس بوک می باشد! ظاهر آثار عقلی و عرفی تجسس اینست که پلهای برگشت به زندگی شیرین و راه توبه را با بیماری شیطانی سو ظن از بین می رود
• دلائل
• ١- امام صادق ع فرمودند: وقتی شوهر به خانه وارد می شود باید به خانواده أش سلام کند قبلا کفشش را به زمین بزند و سرفه کند تا خانواده را از آمدن خود خبر دهد مبادا چیزی بیند که او را ناخوش آید.( بحار ج ٧۶/ص١١)
• ٢- ای کسانی که إیمان اوردید از گمان (بد) زیاد اجتناب کنید بدرستیکه بعضی از گمان های( بد) گناه است و تجسس نکنید (حجرات آیه ١٢)

 

 

جلسه ششم

 

نگهداری اموال منزل

همانطور که وجود زن، امانت خداست در دست مرد، اموال مرد هم امانت اوست در دست زن، پیداست که خود زن هم از آن اموال استفاده می کند، بلکه زن بیشتر از مرد استفاده می کند، از آن جهت که او بیشتر در خانه است، بنابراین در حفظ و نگهداری آنها کوشش خواهد کرد، لیکن در روایاتی که نقل خواهیم نمود آمده است که از سعادت مرد مسلمان اینست که همسری داشته باشد که در غیبت او اموالش را نگه دارد.

شاید این تذکر برای اینست که زن غالبا مغلوب احساسات و عواطف قرار می گیرد و گدایان حرفه ای و جادوگران حقه باز و دعانویسان دروغگو، می توانند به بهانه ایجاد محبت میان زن و شوهر و بهانه های دیگر عواطف زنان را تحریک کنند و قسمتی از پول یا مال شوهر را از آنها بگیرند. از این جهت در شرع مقدس اسلام این تذکر داده شده است، تا زنان مواظب این شیادان باشند و در نگهداری اموال شوهر، کوشش و مراقبت بیشتری کنند.

همچنین زنان در حفظ و نگهداری اموال از دستبرد سارقین و شکستن و ریختن و اسراف کردن کوتاهی نکنند و مسامحه روا ندارند، اگر احیانا زنی اشتباه کرد و مالی را تلف نمود، شوهر آقامنش و عالی طبع به زن پرخاش نمی کند و نق نمی زند بلکه سخنی می گوید که از خجالت زن بکاهد، زیرا می داند که او عمدا چنین کاری نکرده است.

اگر یکبار به واسطه تلخی ضرر، به همسرش سخن تلخی گفت، بعدا پشیمان می شود و عذرخواهی می کند و اگر هم شوهر نادانی کرد و دوباره پرخاش نمود، خانم عاقل، تحمل می کند و با کنترل اعصاب جواب عاقلانه می دهد و می گوید: من که عمدا چنین کاری نکرده ام، از دستم افتاد و شکست، خودم هم غصه خوردم و مانند این کلمات را می گوید، نه آنکه خدای نخواسته، زن هم مقابله به مثل کند، پرخاش کند، کلمات تند و درشت گوید تا درگیری و نزاعی برپا شود.

دلیل:

• علی ابن موسی الرضا فرمود: هیچکس فایده ای به دست نیاورده است که بهتر باشد از همسر شایسته ای که چون به او بنگرد، شاد گردد و چون از نزد او غائب شود، عفت خویش و مال او را نگهدار باشد.( وسائل ج ۱۴/ص۲۲)
• مرحوم شیخ حر عاملی به همین مضمون چهار روایت دیگر در همین باب از امام باقر ع و امام صادق ع علیهما السلام نقل می کند.