19 - تنبيه كودكان براى نماز
نویسنده : زهرا رستگار
در حديثى راجع به تمرين و عادت دادن فرزندان به نماز از پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) وارد شده است كه: مُرُوهُمْ بِالصَّلَاةِ وَ هُمْ أَبْنَاءُ سَبْعٍ وَ اضْرِبُوهُمْ عَلَيهَا وَ هُمْ أَبْنَاءُ عَشْرٍ ». بحارالأنوار، ج 85، ص 133.؛ ( يعنى آنها را در هفت سالگى به نماز امر كنيد و در ده سالگى بزنيد.»
در حديثى راجع به تمرين و عادت دادن فرزندان به نماز از پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) وارد شده است كه: مُرُوهُمْ بِالصَّلَاةِ وَ هُمْ أَبْنَاءُ سَبْعٍ وَ اضْرِبُوهُمْ عَلَيهَا وَ هُمْ أَبْنَاءُ عَشْرٍ ». بحارالأنوار، ج 85، ص 133.؛ ( يعنى آنها را در هفت سالگى به نماز امر كنيد و در ده سالگى بزنيد.»
راجع به اين روايت نكاتى وجود دارد كه عدم توجه به اين نكات موجب برداشت غلط از روايت مى شود.
اول: در سيره عملى هيچ يك از معصومين(عليهم السلام) و توصيه تربيتى آنها، زدن كودكان ديده نشده و حتى از اين اقدام نهى نموده اند، به عنوان نمونه مردى حضور امام كاظم(عليه السلام) از فرزند خود شكايت كرد. حضرت فرمود: «لَا تَضْرِبْهُ وَ اهْجُرْهُ وَ لَا تُطِلْ. ». بحارالأنوار، ج 101، ص 99.؛ ( فرزندت را نزن، و براى ادب كردنش، از او قهر كن، ولى مواظب باش، قهرت طول نكشد ( و هر چه زودتر آشتى كن. )» در اين حديث امام عليه السلام( كيفر بدنى يعنى زدن طفل را صريحا منع فرموده و در عوض از مجازات عاطفى استفاده كرده است.
دوم: پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) در روايات ديگر تنبيه بدنى را مورد مذمت قرار داده و اين عمل را موجب پرداخت قصاص دانسته است و براى تنبيه مجازات هاى عاطفى را جايگزين نموده اند.
آن حضرت در مذمت كسانى كه همسران خود را كتك مى زنند فرموده است: «إِنِّى أَتَعَجَّبُ مِمَّنْ يضْرِبُ امْرَأَتَهُ وَ هُوَ بِالضَّرْبِ أَوْلَى مِنْهَا لَا تَضْرِبُوا نِسَاءَكُمْ بِالْخَشَبِ فَإِنَّ فِيهِ الْقِصَاصَ وَ لَكِنِ اضْرِبُوهُنَّ بِالْجُوعِ وَ الْعُرْى- حَتَّى تَرْبَحُوا فِى الدُّنْيا وَ الآْخِرَةِ ». جامع الأخبار، ص 158.؛ ( من تعجب مى كنم از كسانى كه زنان خود را كتك مى زنند و چنين كسانى به كتك خوردن اوليت دارند تا زنان. ( سپس فرمود: ) زنان خود را با چوب نزنيد كه در آن قصاص است ( بلكه اگر مى خواهيد تربيت و تنبيه كنيد مى توانيد )به گرسنگى و برهنگى ايشان را بزنيد تا آنكه فايده دنيوى و اخروى نصيب تان شود.»
همانگونه كه در اين روايت آمده، پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) خودشان نيز ديگران را از تنبيه بدنى نهى نموده و مراد از «زدن» را در تنبيه بدنى نمى دانستند، بلكه «زدن» را در قالب مجازات عاطفى تفسيركردند.
سوم. در احاديث وظيفه آموزش گام به گام نماز توسط والدين از سن سه سالگى با آموزش كلمه توحيد يعنى «لا اله الا الله» شروع شده و تا سن ده سالگى با آموزش كامل وضو، نماز و بازخواست آن ادامه مى يابد.. به فصل تشويق به نماز مراجعه نماييد.
لذا اگر مراد اين روايت تنبيه بدنى هم باشد، براى كسانى است كه در تربيت اولاد خود انواع تدبيرهاى لازم را به كار گرفته اند و در اين مسير بر اساس دستورات دينى آهسته آهسته و به تدريج جلو رفته اند. نه تندى اعمال كرده اند و نه كندى و مسامحه نموده اند اما با اين حال همچنان فرزندشان از خواندن نماز سرباز مى زند در اين صورت مسئله كتك زدن و تاديب مناسب، آن هم نه شديد، به حكم «آخِرُ الدَّوَاءِ الْكَى». اين جمله ضرب المثل معروف عرب به عنوان آخرين راه درمان مريضى ها مى باشد؛ بحارالأنوار، ج 31 ص 505.؛ ( آخرين درمان داغ كردن است» لازم مى شود. نه اين كه برخى والدين بدون اين كه كمترين قدمى در راستاى آموزش دينى فرزندشان برداشته باشند با شنيدن اين روايت و بدون در نظر گرفتن توضيح و تفسيرهاى جانبى آن به يكباره به جان فرزند خود افتاده و انتقام تمامى سهل انگارى هاى خود نسبت به تربيت فرزند را از كودك خود بگيرند و در نتيجه فرزند خود را نسبت به دين و نماز بيزار نمايند.
چهارم. هدف از توصيه هاى اسلام تربيت دينى صحيح فرزندان مى باشد لذا اگر عملى كردن چنين توصيه اى، حتى با در نظر گرفتن تمامى جوانب گفته شده آن، اثر سوء داشته باشد و فرزند را به لجاجت و مقاومت وادار نمايد، نبايد به آن متوسل شد. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، كد: 201/310024)
چه دین خوبی، چه پیامبر مهربانی، چه احکام لطیفی.